Bir mobbing deneyimi: “Yaşadığım mobbing yüzünden psikolojik olarak çalışacak durumda değilim”

Mobbing kavramı ilk kez 1984’de İsveç’de “İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık” konulu bir rapor kapsamında Prof. Heinz Leymann tarafından kullanıldı. Mobbing kısaca mevcut gücün ya da pozisyonun kötüye kullanılarak; sistematik olarak psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz, aşağılama, tehdit vb. şekillerde kendini gösteren duygusal bir saldırıdır. Bu saldırının mobbinge maruz kalan kişi üzerinde psikolojik etkileri olabilir. Bu etkiler hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilmek için mobbing mağduru biriyle konuştuk.

-Nerede çalışıyordunuz?

Audit diye adlandırılan, finansal denetim yapılan önde gelen firmalardan birinde 3  yıl çalıştım.

-İş tanımınız neydi?

Şirketleri ziyaret ederek muhasebe kayıtlarını belli kurallara uygun olup olmadığının denetimini yapıyorduk.

Bu audit ekipleri, patron, kıdemli müdür, müdür , müdür yardımcısı, supervizor, uzman , yardımcı ve asistan olmak üzere çeşitli hiyerarşilerden oluşan takımlar halinde çalışırlar. Bu ekipler, şirkete bağlı olarak değişmekle birlikte sabit ekipler ya da havuz ekipler olarak kişilerin değiştiği ya da değişmediği ekipler olabiliyorlar.

Bu ekipler, bir şirkete gider, şirketin büyüklüğüne göre bir hafta ile bir bir buçuk aya  varan denetimlerle şirketlerin finansallarını kontrol eder.

Bu period içerisinde 24  saate varan mesailere ulaşıldığı olur. Normal mesaide çıkıldığı çok nadirdir. Yoğun bir iş temposu vardır

Denetim şirketleri, yeni mezunların deneyimsiz olduğu bir ortamda onları işe alarak onlara sektöre giriş imkanı verir. Ama her çalışan deneyim kazanıp kaçma peşindedir. Çünkü koşullar çok ağırdır.

Bu şartlarda çalışan bir denetçiydim. Ben kişilerin sabit kaldığı bir ekip ile çalıştım. Aynı yönetici ile 1 yıl kadar birlikte çalıştım

-Sizce mobbing nedir?

Mobbing, kısaca kişiye yapılan manevi tacizdir. Sevgililik vb kişisel ilişkilerde  gaslighting (Karşıdaki insanın güvenini ve sevgisini suistimal ederek zamanla özgüvenini ve özsaygısını yaralamak)  diye bir tanım var. Bu tanımda daha  doğrusu ilişki biçiminde genellikle erkek sevgili, çeşitli şekillerde karşısındaki kişiye üstünlük kuran kişi,  psikolojik işkence yapıyor. Bunu da giderek artan derecelerde uyguluyor ki, karşısındaki insan iyice kapana kısılsın, çevresinden tecrit olsun, sadece karşısındaki kişiye muhtaç olsun, yetersiz ve güçsüz hissetsin.

Bana uygulanan mobbing şekli bu şekildeydi. Ben yaşadığım mobbingi, yakın kişisel ilişkilerdeki bu manevi tacize benzetiyorum.

-İş yerinde hiç mobbinge uğradınız mı?

İş yerinde mobbinge uğradım. Ekip ile birlikte uğradım. Hiyerarşik olarak benden üstte olan kişi öncelikle mobbinge uğruyordu. Defalarca iş bulmadan istifa etti. Fakat iş bulamadığı için ve ikna edilerek geri geldi. Bu kişi tamamen istifa edince mobbingin ana hedefi ben olmaya başladım. Üste yaklaştıkca mobbing yapan kişinin baskısı artıyordu.

Ekip ile  çoğu günler, bir odaya kapanıp sabahtan akşama kadar tehdit, hakaret ve küfür ile karşılaşıyorduk.

Mobbing yapan kişinin büyük yanlışları örtbas ediliyor, bizim küçük yanlışlarımız eksikliklerimiz büyük sorun ve taciz malzemesi haline geliyordu.

Bana verilen işi yaparken genelde zaman baskısı, psikolojik baskı gibi baskılarla karşılaşıyordum. İşimi yaparken, topuklu ayakkabısı ile başımda dört dönmesi hala rüyalarıma giriyor. Aynen Jaws filminde köpek balığı nasıl kurbanın etrafında dört döner aynı şekilde sahneler yaşadım. Elimde bilgisayarım zor bir durumu kotarmaya çalışırken bir de baskıya katlanıyordum. Bu hissedilen baskı işten çıksanız bile psikolojik bir yük olarak sizde kalıyor.

Yöneticimin, insanı küçük düşürücü inanılmaz sözleri vardı. Ruhumun mum gibi söndüğü metaforunu burda kullanmak istiyorum. Whatsapp, telefon, mail her yerden baskı kurulmaya çalışılıyordu. Hakaretlerin doğru olmadığını bilirsiniz ama o adaletsiz ve eşitsizlikler ile ilgili sözlerle acıtma yoluna gidiyordu. Sizi üzmesini çok iyi biliyordu. İnsan kaynakları eğitimlerde, çalışanları nasıl eleştirmemesi gerektiğini anlatır. Aslında o da bu önerilmeyen yolu seçiyordu.

Bir gün çok zor bir durumda, çalışamayacak durumda denetime gitmek zorunda kaldım. Telefonla işi yapamadığım için ne kadar zor durumda olduğumu bilmesine  rağmen hakaretler ve baskı ile karşılaştım. İnanılmaz bir durumdu.

En son istifa ettim. Kendi görevi olmamasına ve paranın onun cebinden çıkmayacak olmasına rağmen kıdem tazminatımı almamam için elinden geleni yaptı. Bu arada kıdem tazminatımı ben talep etmiştim.

-Ne çeşit bir mobbinge uğradığınızı anlatır mısınız?

Az önceki sorunuzla anlattım aslında manevi taciz diyebilirim. Şöyle anlatayım size mobbing uygulandığında psikolojik olarak canınızdan can kopuyor. Hayat ışığınız sönüyor. Başka bir örnek vermek gerekirse; bazen evde komşumuzun, anne ya da babaların histerik bir biçimde çocuklarına psikolojik saldırılarını duyarız ya, bunun gibi diyebilirim. Rahatlayana, krizi geçene kadar acısını sizden çıkarır, aynı böyle. Yöneticim, bu şekilde davranıyordu. Biz çalışanlar ise aynı o evdeki çaresiz cocuklar gibi sinmek zorunda kalıyorduk.

-Bu ne kadar sürdü?

Onunla çalıştığım süre  bu şekilde geçti diyebilirim.

-Sizi nasıl etkiledi? Günlük hayatınızda ve iş hayatınızdaki etkileri nasıl oldu?

Aslında iş yoğunluğu ve bu baskı yüzünden sosyal hayattan tamamen soyutlandım. Sık sık arkadaşlarımla küstüm, kendimi izole ettim.

Tüm hafta sonlarımı evde yatarak geçirdim. Sürekli depresyona girip çıktım. Kendime güvenim sıfırlandı. Kendimi değersiz hissetmenin diplerindeydim. İş bulamayacağıma, sevilmeyen birisi olduğuma emindim.

Sık sık Whatsapp’ı kapatıp, tüm arkadaşlarımla iletişimi kestiğimi, İstanbul’u terkedip arkadaşlarıma elveda mesajları attığımı hatırlıyorum. Böyle dalgalanan bir piskoloji.

-Psikolojik destek alma ihtiyacı hissettiniz mi?

Bu anlattıklarımın  yanında sağlığıma etki eden bir tarafı da oldu. Yoğun çalışmadan dolayı bilişsel özelliklerimi kaybediyordum. Düşünme yetilerinde zayıflama, iletişim kuramama konuşamama gibi problemler yaşıyordum. Bu nedenle bir kez psikiyatr bir kez de psikologa gittim.

-Destek aldığınız uzman size teşhis koydu mu?

İçinde bulunduğum durumu çok algılayamadılar. Stres sonrası bozukluk ve depresyon teşhisi koydular. İş yeri sorunları ile bağlantısını kurup çok ilgilendiklerini söyleyemem. Genelde kadın olduğum için iş yerinde yaşadığım eşitsiz ilişkilerle ilgilendiler. Kişisel olarak ne yapabileceğim ile, nasıl güçleneceğim ile…

Psikologun bir tavsiyesini hatırlıyorum. Size böyle bir baskıyı uygulayan kişi karşısında sinerseniz daha çok bununla karşılaşıyorsunuz. Kurban sindikçe mobberın (Mobbing uygulayan kişi) sinirleri tepesine çıkıyor. Psikolojik tacizin dozu artıyor. Daha sonralarda bu duruma karşı çıktığımda mobberın korktuğunu hatırlıyorum. Beklemediği bir şey çünkü.

-Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?

Yaşadığım sorunu, belki buradan okuyup bana yardımcı olabilecek bir uzman olabilir diye ayrıntılı anlatmak istiyorum. Yoğun baskı ve çalışma dönemleri sonunda bilincime inen bir perde olduğunu hissediyorum. Beynimde bir uyuşma oluyor. Sanki bir sıvı yukarıdan gözlerime iniyor ve bilincimi kapatıyor gibi. Konuşma, sohbet etme yeteneğimi kaybediyorum. Konuşmaktan aciz bir hale geliyorum.

Şimdi uzun çalışma dönemleri sonrası bu periyoda girdiğimi anlayıp dinlenme, uyuma gibi önlemler ile bu periyottan çıkmayı başarıyorum. Ama bu durumun kalıcı zararları hakkında bilgi sahibi değilim.

Biliyorsunuz emekli olabilmemiz için 20 yıl gerekiyor bizim, ama ben artık psikolojik ve manevi olarak çalışacak durumda değilim. Dava ile ya da raporlar ile bu durumu kanıtlayarak malulen emekli olma durumum var mı, bunu bilen uzmanların bana yardım etmesini rica ediyorum.