Uluslararası Çalışma Örgütü(ILO) 23 Mart tarihinde ILO Standartları ve Covid-19 adlı bir rapor yayımladı. 7 bölümden oluşan rapor, Covid-19 salgını süresince iş kayıplarını önlemenin, gelir seviyesini korumanın, işçi sağlığı ve güvenliğini sağlamanın yollarına dair öneriler içermektedir. Raporun işçi sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasına ve mesleği sebebiyle salgından olumsuz etkilenme ihtimali yüksek olan sağlık çalışanlarına dair yorumları yazıda yer almaktadır.

Türkiye’nin de dahil olduğu 187 üye ülkesi bulunan ILO’nun Covid-19’a dair belirlediği standartlara göre işveren ve işçilerin sorumlulukları temelde şu şekildedir:

İşverenler;

Mesleki riskleri en aza indirmek için uygulanabilir, önleyici ve koruyucu önlemlerin alınmasını sağlamaktan genel olarak sorumludur; gerektiğinde ve uygulanabilir olduğu ölçüde, işçiye ücretsiz olarak yeterli koruyucu giysi ve koruyucu ekipman sağlamakla yükümlüdür. Bunların masrafı işverene aittir, hiçbir işçiden bu sebeple para talep edilemez ya da ücretinde kesinti yapılamaz.

İşçilere yeterli bilgiyi sağlamaları gerekliliğinin yanısıra İSG hakkında uygun eğitimi vermekle, bu konuda danışmanlık yapmakla, acil durumlarla başa çıkılmasını sağlayabilecek önlemleri almakla yükümlüdür. Ayrıca meslek hastalıkları ve iş kazası vakalarını ilgili kurumlara bildirilmek zorundadır.

İşçiler;

İşverenleri tarafından kendilerine verilen İSG yükümlülüklerinin yerine getirilmesinden, öngörülen güvenlik önlemlerine uymaktan, birlikte çalıştıkları insanların güvenliğine özen göstermekten ve aynı şekilde onlardan kaynaklanan sağlık ve güvenlik risklerinden kaçınmaktan, koruyucu ekipmanları doğru şekilde kullanmaktan sorumludur.

İşçilerin işi reddetme/ işten uzaklaşma hakkı var mı?

İşçiler sağlıksız ve güvensiz çalışma ortamını işverenlere bildirmekle yükümlüdür. Ciddi tehlike barındıran çalışma koşulları işveren tarafından düzeltilene kadar işçilerin çalışmayı reddetmesi temel bir haktır. İşveren işçiden işe devam etmesini ya da işe dönmesini talep edemez. Buna ek olarak çalışmayı reddettiği için hiçbir işçinin işten atılmayacağı, ücretini alamama gibi istenmeyen sonuçlarla karşılaşmayacağı garanti edilmelidir.

Covid- 19 meslek hastalığı olarak sınıflandırılabilir mi?

Covid-19 ve bununla beraber travma sonrası stres bozukluğu meslek hastalığı olarak kabul edilebilir. İşle ilgili faaliyetlerin bir sonucu olarak, Covid-19’dan muzdarip olan veya iş göremez duruma gelen işçiler, çalışma zararlarından elde edilen haklara dair sözleşme uyarınca tazminat ve bakım haklarına sahiptir.

Mesleği sebebiyle Covid-19’a yakalanan kişiler sağlık durumlarının gerektirdiği ölçüde, önleyici ve iyileştirici sağlık hizmetlerine erişebilmelidir. Bunlara gerekli tıbbi malzemelerin kullanımı, hastaneye yatış ve tıbbi rehabilitasyon da dahildir.

Sözleşmeli bir işçi, işi sırasında karşılaştığı durumlardan ötürü Covid-19’a yakalanmış ve hayatını kaybetmişse bu işçiye bağımlı olan eş ve çocuk gibi aile bireyleri tazminatın yanısıra cenaze ödeneği alma hakkına sahiptir. Raporda kayıtdışı çalışan bir işçinin haklarına dair bilgi verilmemiştir.

Ayrıca Covid-19’a yakalanma riski ile bazı meslekler arasında doğrudan bir bağ bulunmaktadır. Özellikle sağlık, tarım, sanitasyon ve atık çalışanlarının hastalığa yakalanma riski yüksektir. Bu meslekleri icra eden kişiler hastalandıkları takdirde meslek hastası olarak kabul edilmelidir.

Raporda tarım, sanitasyon ve atık çalışanları için bölüm ayrılmamış, sağlık çalışanları için ayrı bir başlık açılmıştır.

Sağlık çalışanlarının korunması nasıl sağlanacaktır?

1977 tarihli Hastabakıcı Çalışanları Sözleşmesi mevcut yasa ve yönetmelikleri, hemşirelik mesleğine adapte ederek iyileştirmeye yöneliktir. Bu yönetmelikten hareketle, işi sebebiyle risklere maruz kalan hemşirelerin koruyucu kıyafetler kullanması, daha kısa saatler çalışması, daha sık dinlenme molaları vermesi gibi tavsiyeler belirtilmiştir. Sağlık çalışanlarının hastalığa yakalanmaları durumunda tazminat da dahil olmak üzere meslek hastalıklarından doğan haklar kendileri için de geçerlidir.

*Sanitasyon; gıda kalıntılarının, miroorganizmaların, yabancı maddelerin, temizlik maddelerinin ve bunların kalıntılarının yüzeylerden temizlenmesi için alınan önlemlerin tamamını ifade eder.