Bugün 8 Mart Dünya Kadınlar Günü. Bu vesileyle işçi sağlığı ve iş güvenliğini sağlamaya yönelik uygulamalarda görülen toplumsal cinsiyet eşitsizliğine dikkat çekmek istiyoruz. Bunun için Dünya Sağlık Örgütü tarafından hazırlanan Cinsiyete Duyarlı İSİG Uygulamaları için 10 Çözüm Önerisi başlıklı çalışmanın ana hatlarını sizlerle paylaşıyoruz.

Kimi işlerin kadın işi kimi işlerin ise erkek işi olarak tanımlanması ve işe alım süreçlerinin biyolojik farklılıklara bağlı olarak belirlenebiliyor olması kadın ve erkeklerin çalışma kaynaklı maruz kaldığı tehlikeleri farklılaştırıyor. Diğer taraftan, benzer çalışma koşullarının kadın ve erkeği farklı şekillerde etkileyebildiği de biliniyor. Bu sebeple sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının hazırlanabilmesi, cinsiyet kaynaklı farklılıkları görmeyi gerektiriyor. Örneğin, tekrarlanan işler sebebiyle kadınlar üst sırt ve üst bacak sorunları daha yoğun yaşarken; erkekler ağır işler nedeniyle alt sırt ağrısına daha çok maruz kalıyorlar.

Kimyasal ve biyolojik riskler, örneğin pestisit kullanımı; metal ya da solvent ile çalışma; gürültü, titreşim ya da radyasyon maruziyeti, üremeyi olumsuz yönde etkiliyor. Bu durum, konu hamile kadınlar olduğunda daha tehlikeli sonuçlara varabiliyor. Benzer şekilde, kas ve iskelet sistemi rahatsızlıklarından hamile kadınlar daha çok etkileniyor.

Bahsedilen çalışmada, bu konuya eğilerek, işçi sağlığı ve iş güvenliğine (İSİG) yönelik bir politikanın cinsiyete dair farklılıkları göz önünde bulundurması gerektiğini savunuyor.

Bu çalışmaya göre uygulanacak bir politika;

• Cinsiyet farklılığına dair bilgileri arttırmalı,
• Cinsiyet rollerinin İSİG uygulamalarındaki etkilerinin farkında olmalı,
• Meslek hastalıkları ve iş kazaları risk analizinde cinsiyeti göz önünde bulundurmalı,
• İSİG araştırmalarını politika yapımında kullanmalı.

Kastedilen çalışmada, Türkiye’deki koşulları düşündüğümüzde de çok tanıdık gelen şu tespitlere yer verilmiştir:

1. Meslek hastalıkları ve iş kazalarına yönelik çalışmalar madencilik, inşaat gibi erkeklerin yoğunlukla çalıştığı; hastalık ile kaza riskinin daha yoğun olduğu alanlara yöneliyor. Bu çalışmalar nicel ve nitel verilere dayanarak yapılıyor. Kadınlar ise görece daha kolay ve güvenli işlerde çalıştıkları için onların maruz kaldıkları riskler ya gözardı ediliyor ya da bu çalışmalarda cinsiyet farklılıkları göz önünde bulundurulmadığından gerçek durumun tespiti zorlaşıyor.

2. Her cinsiyetin aynı durumdan benzer şekilde etkilendiği kabulüne dayanan cinsiyetsiz bir yaklaşımla politika geliştirmek, cinsiyet kaynaklı farklılıklara kör olmak anlamına geliyor. Oysa ki sosyo-ekonomik ve kültürel öğeler, çalışma hayatını etkiliyor. Örneğin, çalışan kadın çalıştığı için ev işlerine ya da bakım emeğine daha az vakit harcamıyor.

3. Kadınların evdeki ücretsiz emeği sigorta sistemi içine dahil edilmiyor. Ayrıca araştırmalar psikolojik rahatsızlıkların kadınlar arasında daha yoğun görüldüğünü ve bunda kadınların mesai sonrasında da devam eden ev- içi sorumluluklarının etkili olduğunu gösteriyor. Özellikle çocuk sahibi olan kadınlar gün boyunca daha yoğun bir stres yaşıyorlar.

4. Kadınlar stres altında olmanın yanısıra fiziksel ve psikolojik şiddete, erkeklere kıyasla, daha çok maruz kalıyorlar. Bunda kadınların daha düşük ücrete ve daha düşük statüdeki işlerde çalışıyor olması da etkili.

5. Kadınların daha düşük ücrete ve daha kötü işlerde çalışmasının nedenlerinden biri, cinsiyet önyargısı. Araştırmalar, kadınların kadın olmaları sebebiyle kimi kalifiye işlerden dışlandığını gösteriyor.

6. Vardiyalı çalışmanın yaygınlaşması tüm çalışanlar için stres seviyesini yükseltirken; çalışanların sosyal yaşamını olumsuz etkiliyor. Ayrıca kalp, damar ve sindirim sistemi rahatsızlıklarını vardiyalı çalışma sebebiyle artıyor. Bunlara ek olarak, gece kadınların şiddete uğrama riski de yükseliyor.

7. Kadınlar çalışma ortamlarında cinsel şiddete maruz kalıyorlar. Bu durum, çalışma koşullarına ve kadının işteki pozisyonuna göre farklılaşabiliyor.

8. Koruyucu ekipmanlar, ideal bir erkek bedeni kabul edilerek tasarlanıyor. Benzer şekilde ideal çalışma ortamı da erkek bedeninin ihtiyaçları baz alınarak belirleniyor. Bu durum, kadınlar ve kimi erkekler için rahat ve konforlu çalışmayı zorlaştırırken; meslek hastalıklarına ve iş kazalarına davetiye çıkarıyor.

9. Sağlık hizmetlerine erişim sırasında kayıtdışı çalışanlar (bunların büyük bir kısmı kadın) ve göçmen işçiler kültürel problemlerin yanısıra dil kaynaklı problemler de yaşıyorlar.

10. İSİG uygulamalarına yönelik karar alım süreçlerinde kadınlar azınlıktalar. Bu sendikalaşma oranları için de geçerli.

Çözüm Önerileri

ILO’nun bu tespitlerinin ardından önerdiği çözüm önerileri temelde şu şekilde;

·        Hükümetler sağlık hizmetlerinin herkese kaliteli ve yeterli düzeyde hizmet sunabildiğinden emin olmalı, buna yönelik gerekli düzenlemeleri yapmalı ve yeterli oranda bütçe ayırmalı.

·        Cinsel şiddet de dahil olmak üzere şiddet, ayrımcılık ve zorbalığa karşı yasal düzenlemeler oluşturulmalı.

·        İş güvenliği konusunda ergonomik standartlar getirilmeli ve bu standartlar cinsiyet farklılığı baz alınarak gerçekleştirilmeli.

Son söz olarak, kadınların çalışma yaşamına dair ilk akla gelen taleplerini belirtelim:

 Sağlıklı ve güvenli koşullarda çalışma imkanı,

  Güvenceli iş,

 Eşit işe eşit ücret,

 Kadınlara teknik beceri olanakları,

 İşyerlerinde kreş,

Devredilemez babalık izni.