Sağlık çalışanlarının yaşadığı zorlukların sık sık tartışıldığı şu günlerde Çin’de sağlık çalışanları ile yapılan ve mesleki maruziyetlerin iş memnuniyeti üzerindeki etkisini inceleyen çalışmanın sonuçlarını sizlerle paylaşıyoruz.

Mesleki maruziyet ile kastedilen çalışma ortamında sağlığı bozabilecek bir risk faktörünün varlığıdır. Bu yanıyla meslek hastalıkları ve iş kazalarının mesleki maruziyet olarak adlandırıldığını söyleyebiliriz. Bunun iş memnuniyeti üzerindeki etkisini incelemek amacıyla Çin’in 54 şehrinde yürütülen ve 9924 sağlık çalışanı ile görüşülerek tamamlanan bir çalışma bulunuyor.

Bu çalışma, COVID-19 salgınının hemen öncesinde tamamlanıyor ve sağlık çalışanlarının koşullarıyla ilgili olumsuz bir tablo çiziyor. Pandemi sonrasında bu tablonun daha da kötüleşmiş olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Çalışmanın dikkat çekici tarafı, çalışmadan elde edilen bulguların, Türkiye’deki sorunlarla benzer özellikler taşıması ve bugün COVID-19 sebebiyle artan stres ve güvensiz çalışma koşullarının sağlık çalışanları üzerinde ne tür sorunlar yarattığına dair fikir veriyor olmasıdır.

Çalışmanın Sonuçları

• En çok mesleki maruziyet yaşayanlar sıralamasında %93.7 ile doktorlar birinci; %89.2 ile hemşireler ikinci sırada yer alıyor.
• Sağlık çalışanlarının kendi güvenlerini riske atarak maksimum potansiyellerini kullanmaya zorlandıkları ve özellikle asistanlar ile tıp öğrencilerinin hastaların kan ve vücut sıvılarına temas ettikleri biliniyor.
• Ambulans çalışanlarının kas ve iskelet sistemi rahatsızlıklarında artış olduğu gözlemleniyor.
• Sağlık çalışanları; hastalığın teşhisi, tedavisi, ameliyat ve bakım süreci boyunca kolayca meslek hastalıklarına maruz kalıyorlar. Bu durum, kişisel korunmaya dikkat edilmediği ve gerekli ekipmanlar sağlanmadığında ortaya çıkıyor.
• Mesleki maruziyet sağlık çalışanlarını sadece fiziksel değil aynı zamanda psikolojik olarak da etkiliyor. Doktor ve hasta arasında yaşanan sorunlar, çalışanlara yönelik saldırılar görülüyor. Bu durum çalışanlara zarar vermenin yanısıra sağlık alanındaki çalışmaların da aksamasına sebep oluyor.
• Sağlık çalışanları fazla mesaiye kalıyor. Yoğun çalışma sebebiyle yorgunluk, mutsuzluk, dikkat dağınıklığı gibi zorluklar yaşanıyor.
• Fazla çalışmanın yanısıra çalışma ortamı, iş yoğunluğu, maaş seviyesi, kişilerarası gergin ilişkiler de iş memnuniyetini kayda değer oranda azaltıyor.

Çalışma Ortamının İş Memnuniyetindeki Rolü

Çalışanların sağlıklı ve güvenli çalışma ortamından yoksun olduğu durumlarda mesleki maruziyetlerin arttığı ve bunun kaçınılmaz olarak iş stresi ve psikolojik baskıya dönüştüğü görülüyor. Çalışmada, sağlık sisteminin hastayı merkeze alan bir yapısının olduğu belirtilerek, benzer bir özenin çalışana gösterilmediği ve çalışanın hastalandığı durumda yeterli bakım görmediği ve gerekli sosyal korumadan yoksun olduğu yönünde bulgulara rastlanıyor.

İş sağlığına yönelik yönetmeliklerin ve teknik standartların görece eksik olması, bu durumun nedenlerinden biri olarak belirtiliyor. Örneğin, Çin’de biyolojik tehlikelere maruz kalma sebebiyle sağlık çalışanlarında ortaya çıkan meslek hastalıklarının ulusal ölçekte bir tanınırlığı bulunmuyor.

Çalışmada tıbbi atıkları sınıflandırma; enjeksiyon ve neşter gibi tıbbi araçların toplanmasını standartlaştırma gibi düzenlemelerle çalışma ortamının iyileştirilmesi gerekliliğinden bahsediliyor.

Çalışmanın iddiası, çalışanların çalıştıkları ortamdan duydukları memnuniyet ile işten duydukları memnuniyet arasındaki yakın ilişkinin, tıbbi kurumlarda iş güvenliği adına bir reform gerekliliği doğurduğudur.

Türkiye’de Durum

Sağlık çalışanlarının sorunları, pandemi öncesinde şiddet olayları ile gündeme geliyordu. Hasta yakınından gördüğü şiddet sebebiyle komaya giren, darp raporu alan, davacı olup koruma kararı aldıran; hakarete ve tehdite maruz kalan sağlık çalışanları haberlerine rastlıyorduk. Bunun sonucunda saldırganların gerekli cezaları almadığı, yetkili ağızlardan sert tepkiler gelmediği yönünde eleştiriler geliyordu. Uzun çalışma saatleri ve yarattığı tükenmişlik sendromu tartışılıyordu.

Pandemi ile birlikte sağlıksız ve güvencesiz çalışma koşulları, uzun çalışma saatleri, COVID-19’a yakalanan ve COVID-19 sebebiyle hayatını kaybeden sağlık çalışanlarının çok olması ve buna rağmen sağlık çalışanlarının taleplerinin göz ardı edilmesi varolan sorunların daha yoğun bir şekilde yaşanmasına sebep oldu.

Bu yanıyla Çin’de yaşanan uzun mesai, çalışma ortamında güvensiz hissetme ve bunun yarattığı stres, çalışanların şiddete uğraması, iş yükünün kişinin kapasitesinin üstünde olması gibi sorunlar Türkiye’de de görülmekte ve bu koşullardan çalışanları koruyacak hukuki önlemler yetersiz kalmaktadır. Bugün sıklıkla tartışılan COVID-19’un meslek hastalığı sayılması yönündeki talep dahi karşılığını bulmamaktadır.

Bu konuda sadece sağlık çalışanlarını değil, tüm çalışanları kapsayan bir kampanya başlatmıştık. İncelemek isteyenler kampanyaya şu adresten ulaşabilirler: https://www.change.org/Covid19-Meslek-Hastaligi-Olarak-Kabul-Edilsin